جمع آوری اطلاعات
با مراجعه به منابع معتبر، تحقیق کنید:
الف) در چه مواردی باید نیروی اصطکاک را کم کرد و این عمل چگونه انجام می‌شود؟
ب) در چه مواردی باید نیروی اصطکاک را افزایش داد و این عمل چگونه انجام می‌شود؟
پاسخ و توضیح جمع آوری اطلاعات صفحه ۶۲ علوم نهم
**نیروی اصطکاک** ($ ext{F}_f$) نیروی مقاومتی است که در برابر حرکت اجسام مقاومت می‌کند. این نیرو در برخی موارد **مفید** و ضروری است، اما در برخی موارد **مضر** و نامطلوب. ⚙️
---
## الف) کاهش نیروی اصطکاک (مورد نامطلوب)
اصطکاک در مواردی که هدف **حرکت سریع و روان** است، مضر است.
| موارد لازم برای کاهش اصطکاک | روش‌های کاهش اصطکاک |
| :--- | :--- |
| **ماشین‌آلات و موتورها:** قطعات متحرک داخلی خودرو و دستگاه‌ها. | **روانکاری:** استفاده از **روغن‌ها و گریس** برای ایجاد لایه‌ای لغزنده بین سطوح تماس. |
| **حمل و نقل:** قطارها، اسکیت‌بورد، چرخ‌ها، هواپیماها. | **استفاده از چرخ و بلبرینگ:** تبدیل اصطکاک جنبشی لغزشی (بسیار زیاد) به اصطکاک **غلتی** (بسیار کم). |
| **ورزش‌های زمستانی:** اسکی و سورتمه‌سواری. | **صیقلی کردن سطوح:** استفاده از سطوح صاف و صیقلی (مانند موم زدن به چوب اسکی). |
---
## ب) افزایش نیروی اصطکاک (مورد مطلوب)
اصطکاک در مواردی که هدف **توقف، کنترل حرکت یا جلوگیری از لغزش** است، مفید است.
| موارد لازم برای افزایش اصطکاک | روش‌های افزایش اصطکاک |
| :--- | :--- |
| **ترمزها:** متوقف کردن خودرو یا دوچرخه. | **افزایش نیروی عمودی:** پدال ترمز، لنت‌ها را با نیروی زیادی به دیسک یا رینگ فشار می‌دهد ($ ext{F}_f \propto N$). |
| **کف کفش و تایر خودرو:** راه رفتن و حرکت روی سطوح. | **زبری و آج‌دار کردن سطوح:** ایجاد شیارها و طرح‌های عمیق (آج) در لاستیک برای افزایش تماس و زبری سطح. |
| **ساخت و ساز:** ایستادن نردبان روی زمین. | **افزایش ضریب اصطکاک:** استفاده از مواد با ضریب اصطکاک بالا (مانند لاستیک در زیر نردبان). |
**نتیجه:** کنترل اصطکاک یک اصل مهندسی است که بسته به هدف ما، آن را تنظیم می‌کنیم. 🔬
